ช่อประธาน (ช่อเชิญ) คืออะไร
ช่อประธาน คือช่อดอกไม้จันทน์ที่เจ้าภาพงานฌาปนกิจศพหรือพระราชทานเพลิงศพมอบให้แก่แขกผู้มีเกียรติที่ได้รับเชิญให้ขึ้นทอดผ้าบังสุกุลบนเมรุก่อนที่จะทำการเผาศพ โดยแขกผู้มีเกียรติคนสุดท้ายจะเป็นประธานฝ่ายฆราวาสและพระองค์สุดท้ายจะเป็นประธานฝ่ายสงฆ์ ช่อดอกไม้จันทน์นี้จึงเรียกว่า ช่อประธาน หรือช่อเชิญ
สารบัญ
- ช่อประธาน (ช่อเชิญ) คืออะไร
- ที่มาของช่อประธาน
- อุปกรณ์สำหรับทำช่อประธาน
- ดอกไม้จันทน์ช่อประธานต้องใช้กี่ช่อในงานศพ
- ดอกไม้จันทน์ช่อประธานทำให้เกิดธุรกิจขนาดใหญ่
ที่มาของช่อประธาน
ในสมัยโบราณการเผาศพของราชวงศ์และชนชั้นสูงทั้งหลายนิยมใช้ท่อนฟืนที่ทำมาจากแก่นต้นจันทน์หอมที่ยืนต้นตายเองตามธรรมชาติ ซึ่งเนื้อไม้จะมีกลิ่นหอมอ่อนๆ และยิ่งโดนไฟเผาแล้วจะยิ่งมีกลิ่นหอมมากขึ้น จึงนิยมนำไม้จันทน์หอมมาทำเป็นหีบศพ โกศศพเจ้านายชั้นสูง
ด้วยความที่ถือว่าเป็นไม้มงคลชั้นสูง และ สามารถช่วยดับกลิ่นศพได้เป็นอย่างดีเพราะยังไม่มีการฉีดยาเพื่อดับกลิ่นเหมือนสมัยปัจจุบัน ทำให้ความต้องการใช้ไม้จันทน์หอมมีมากจนขาดแคลนเพราะเป็นไม้หายาก อีกทั้งต้องรอให้ต้นจันทน์หอมมีอายุถึง 30 ปี จึงจะตัดได้อีกทั้งใช้ได้แค่ส่วนที่เป็นแก่นเท่านั้นที่จะมีกลิ่นหอม ส่วนกระพี้จะไม่มีกลิ่นหอม
ทำให้ในสมัยร.5 กรมพระยาดำรงราชนุภาพได้มีการคิดประดิษฐ์ดอกไม้จันทน์แทนการใช้ท่อนไม้จันทน์หอมโดยการนำเนื้อไม้จันทน์หอมมาฝานเป็นแผ่นบางๆแล้วมัดเป็นช่อเล็กๆเรียกว่าดอกไม้จันทน์ เพื่อให้ผู้ที่มาร่วมงานศพได้นำไปวางที่เผาศพ เพื่อเป็นการช่วยเติมฟืนไฟให้เผาได้เสร็จเร็วด้วย จนแพร่หลายในหมู่ชนชั้นสูงและเริ่มมีใช้กันในกลุ่มสามัญชน ทำให้ต้นจันทน์หอมเริ่มหายากอีก จนต้องหาไม้อื่นมาประยุกต์แทน เช่นไม้โมก หรือไม้ตีนเป็ด
และต่อมาได้คิดประยุกต์นำไม้อื่นๆมาใช้แทนเช่น ใช้ไม้ไผ่มาทำเป็นก้านดอก และใช้ไม้ฉำฉามาทำเป็นตัวดอกแทน แต่ก็ยังคงชื่อไว้เหมือนเดิมคือดอกไม้จันทน์ ปัจจุบันนี้ความนิยมได้เปลี่ยนมาใช้กระดาษทำเป็นกลีบดอกแทน แต่ก็มีบางชุมชนที่มีวัสดุเหลือใช้เป็นจำนวนมาก เช่นชาวไร่ข้าวโพดก็ใช้ฟางข้าวโพด หรือชาวประมงก็ใช้เกล็ดปลากระพงมาทำเป็นกลีบดอกไม้แทนกระดาษ
อุปกรณ์สำหรับทำช่อประธาน
ดอกไม้จันทน์กระดาษเริ่มแรกทำแบบง่ายๆโดยใช้ธูปเทียนขนาดเล็กทำเป็นฐานรองรับกระดาษสี่เหลี่ยมแล้วเอากระดาษชิ้นเล็กๆมาแปะบนกระดาษสี่เหลี่ยมอีกที ต่อมามีการพัฒนาตัดให้มีลักษณะโค้งเว้าคล้ายกลีบดอกไม้ จนกระทั่งปัจจุบันมีโรงงานผลิตกลีบดอกไม้สำเร็จรูปทำให้มีหลายสี หลายแบบ รวมทั้งได้คิดค้นนำเอาดอกเดี่ยวมาจัดเป็นช่อสวยงาม เรียกว่าช่อประธาน ส่วนมากจะใช้ 9 ดอกเรียกว่า ช่อ 9 สำหรับให้ประธานฝ่ายฆราวาส และประธานฝ่ายสงฆ์ เพื่อใช้เวลาขึ้นมาทอดผ้าบังสุกุลก่อนจุดไฟเผา
อุปกรณ์สำหรับทำช่อประธานมีดังต่อไปนี้
- กลีบดอกไม้กระดาษสำเร็จรูปใช้แทนไม้จันทน์
- หนวดจันทน์ ทำจากไม้โมกไสบางๆใช้แทนไม้จันทน์
- ไม้ไผ่ใช้ทำเป็นฐานหรือแกนกลางเพื่อรองรับดอกไม้จันทน์
- ธูป
- เทียน
- กระดาษย่น หรือ flora tape
- ลวดใช้ทำเกษร
- ด้าย
- ปืนยิงกาว
- โบว์สีทองสำเร็จรูป หรือโบว์ทองแบบม้วน
- ใบไม้สีเขียวพลาสติก
- ใบยางธรรมชาติ
ดอกไม้จันทน์ช่อประธานต้องใช้กี่ช่อในงานศพ
- ดอกไม้จันทน์ช่อประธานสำหรับแขกผู้มีเกียรติที่จะขึ้นไปทอดผ้าบังสุกุลบนเมรุ จะทำเป็นช่อสวยงามมีจำนวนดอกไม้จันทน์ที่เป็นเลขคี่เช่น 3 , 5 , 7 , 9 ดอก ขึ้นกับงบประมาณของเจ้าภาพแต่ละงาน สีส่วนใหญ่จะนิยมใช้สีครีมเพราะเป็นสีสุภาพ นอกจากผู้เสียชีวิตได้สั่งเสียไว้หรือตัวเจ้าภาพเองชอบความสดใสก็จะเลือกใช้สีที่ตนเองชื่นชอบได้ ส่วนผู้มาร่วมงานทั่วไปก็จะได้รับแจกเป็นดอกไม้จันทน์คนละ 1 ดอกเพื่อใช้ขึ้นไปเผาศพบนเมรุ นอกจากบางงานที่เจ้าภาพต้องการให้ใช้ดอกไม้จันทน์แบบพิเศษที่มีราคาสูงมากแตกต่างจากดอกไม้จันทน์ทั่วไปก็ทำได้ขึ้นกับงบประมาณของเจ้าภาพแต่ละงาน
- เจ้าภาพต้องเตรียมจำนวนของช่อประธานให้เท่ากับจำนวนแขกผู้มีเกียรติที่จะขึ้นไปทอดผ้าบังสุกุลบนเมรุ ซึ่งจะมีจำนวนเท่าใดก็ได้ขึ้นกับความเหมาะสมของแต่ละงาน สำหรับประธานฝ่ายฆราวาสเจ้าภาพอาจเตรียมช่อประธานเป็นพิเศษกว่าแขกท่านอื่นก็ได้ แต่สิ่งสำคัญคืออย่าลืมต้องเพิ่มช่อเชิญพระ(ประธานฝ่ายสงฆ์ ) อีก 1 ช่อด้วย โดยประธานฝ่ายสงฆ์อาจเป็นเจ้าอาวาสหรือพระที่ได้รับมอบหมายให้ทำหน้าที่แทน โดยฝ่ายพระอาจจะมีการเตรียมพระลูกวัด 4-5 รูปเพื่อขึ้นไปบนเมรุพร้อมแขก ผู้มีเกียรติแต่เมื่อประธานฝ่ายฆราวาสขึ้นเป็นคนสุดท้าย ประธานฝ่ายสงฆ์จะต้องเป็นผู้ขึ้นไปพร้อมกันด้วย
- เมื่อพิธีกรในงานศพได้ประกาศเชิญแขกผู้มีเกียรติให้ขึ้นไปทอดผ้าบังสุกุลโดยจะประกาศเชิญจากแขกผู้มีอาวุโสน้อยไปหามาก เจ้าภาพต้องจัดคนถือพานผ้าไตรชุดเต็ม และคนถือพานช่อประธานหรือช่อเชิญ เดินตามหลังแขกผู้นั้นด้วย แต่บางวัดก็มีเจ้าหน้าที่ทำแทนทุกอย่าง เจ้าภาพไม่ต้องทำอะไร ยกเว้นแขกที่เป็นประธานเป็นผู้ใหญ่ชั้นสูงหรือเป็นผู้บังคับบัญชาชั้นสูงของเจ้าภาพ เจ้าภาพก็ควรถือพานผ้าไตรชุดเต็มไปเชิญด้วยตนเอง ส่วนช่อประธานบางวัดก็จัดวางบนเมรุให้แล้ว แขกผู้มีเกียรติที่ขึ้นไปทอดผ้าบังสุกุลก็สามารถหยิบจากพานที่ทางวัดจัดเตรียมไว้ให้แล้วเองได้เลย
ดอกไม้จันทน์ทำให้เกิดธุรกิจขนาดใหญ่
สำหรับคนไทยพุทธ ดอกไม้จันทน์เป็นสิ่งจำเป็นที่ขาดไม่ได้สำหรับงานเผาศพเพราะดอกไม้จันทน์ใช้แทนดอกไม้สดได้รวมทั้งจะมีธูปและเทียนให้ด้วย ผู้มาร่วมงานสามารถใช้เพื่อเป็นการแสดงความรัก อาลัย และระลึกถึงบุญคุณของผู้ตายหรือเป็นการขอขมาศพเป็นครั้งสุดท้าย รวมทั้งเป็นการส่งดวงวิญญาณของผู้ตายให้ไปสู่สรวงสวรรค์ หรือภพภูมิที่ดี
ความต้องการใช้ดอกไม้จันทน์ในงานเผาศพมีทุกวันและจำนวนมากเพราะใช้ทั้งประเทศ จึงทำให้เกิดเป็นธุรกิจขนาดใหญ่เกี่ยวกับการทำดอกไม้จันทน์และอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องขึ้นมา เพื่อให้ทันกับความต้องการที่เร่งรีบเพราะงานศพสมัยนี้จะสวดเพียง 3 หรือ 5 วันแล้ววันที่ 7 ก็จะทำบุญ 7 วันในตอนเช้าหรือกลางวันและเผาตอนเย็นเลย
เป็นสิ่งที่น่าเหลือเชื่อมากที่การทำดอกไม้จันทน์เริ่มมาจากการเอากระดาษมาแปะง่ายๆจนกลายมาเป็นธุรกิจขนาดใหญ่ สร้างงานและเงินให้กับผู้เกี่ยวข้องจำนวนมหาศาล ธุรกิจนี้ไปได้ดีแน่นอนถ้าไม่มีโควิท เพราะคนตายจากโควิทจะต้องรีบเผาให้เร็วที่สุด ไม่สามารถจัดงานศพ ได้เหมือนปรกติ ทำให้ไม่มีแขก
แม้กระทั่งญาติสนิท มิตรสหายก็ไม่สามารถมาร่วมการเผาศพได้เลย จึงไม่มีการแจกดอกไม้จันทน์และช่อประธาน โควิทจึงทำให้เกิดผลกระทบกับธุรกิจนี้อย่างมาก ขณะนี้ได้แต่ภาวนาขอให้โควิทออกไปจากประเทศไทยให้เร็วที่สุดเพื่อที่ธุรกิจดอกไม้จันทน์จะได้ฟื้นตัวทำให้ผู้ที่เกี่ยวข้องลืมตาอ้าปากได้เหมือนเดิม
อ่านแล้วชอบบทความ Sukhogroup (ร้านจำหน่ายของชำร่วยงานศพ) ก็ขอฝากกด Like เพจด้วยนะครับ จะได้ไม่พลาดบทความดีๆ จากเรา ไว้เจอกันบทความหน้าครับ
